Η στοιχειοθεσία με το χέρι




Στοιχειοθεσία είναι η διαδικασία ταξινόμησης των γραμμάτων σε λέξεις και προτάσεις προκειμένου να συντεθεί ένα ολοκληρωμένο κείμενο. Η πρώτη μορφή στοιχειοθεσίας προϋποθέτει την ύπαρξη έτοιμων μεταλλικών στοιχείων.
Τα στοιχεία αυτά είναι ταξινομημένα σε ειδικά συρτάρια, τις κάσες. Κάθε κάσα, είναι χωρισμένη σε μικρά κουτιά που καλούνται στοιχειοθήκες. Ο αριθμός τους είναι τόσος, όσος και ο αριθμός των στοιχείων που περιλαμβάνει μια γραμματοσειρά (γράμματα, σημεία στίξης, αριθμοί κ.λ.π.). 

Κάσες τυπογραφικών στοιχείων
Το κάθε κουτί περιέχει πολλά όμοια στοιχεία. Σε κάθε κάσα υπάρχουν και στοιχειοθήκες που περιέχουν μεταλλικά παραλληλεπίπεδα στο ύψος του σώματος των στοιχείων χωρίς, όμως, οφθαλμό. Τα μέταλλα αυτά ονομάζονται διαστήματα, προσφέρονται σε ποικίλα πλάτη και χρησιμεύουν στο διαχωρισμό των λέξεων. Προτού ο στοιχειοθέτης ξεκινήσει τη στοιχειοθεσία, τοποθετεί την κάσα σε ένα κεκλιμένο πάγκο για να έχει εύκολη πρόσβαση σε όλα τα στοιχεία. 




Στοιχειοθήκες τυπογραφικών στοιχείων


Η στοιχειοθέτηση ενός κειμένου γίνεται τμηματικά. Ο στοιχειοθέτης, στο ένα του χέρι κρατάει το συνθετήριο, έναν ειδικό μεταλλικό κανόνα με δύο σταθερά πλαίσια και ένα ρυθμιζόμενο. Ο τελευταίος καθορίζει το μήκος της αράδας. Με το άλλο χέρι και με ειδική τσιμπίδα, τοποθετεί στο συνθετήριο τα στοιχεία που συλλέγει ένα-ένα μέσα από την κάσα. 

Το συνθετήριο
Αφού σχηματίσει τη λέξη, τοποθετεί ένα διάστημα για να τη διαχωρίσει από την επόμενη. Μετά την ολοκλήρωση της αράδας, τοποθετεί ένα διάστιχο, μια λεπτή λάμα από μόλυβδο, χαμηλότερη σε ύψος από τα στοιχεία, έτσι ώστε να υπάρξει κάποιο κενό ανάμεσα στις γραμμές του κειμένου ώστε να επιτευχθεί ένα καλαίσθητο και ευανάγνωστο αποτέλεσμα. 

Ο σελιδοθέτης
Ο στοιχειοθέτης σχηματίζει λίγες αράδες επάνω στο συνθετήριο και στη συνέχεια τις μεταφέρει στο σελιδοθέτη. Ο σελιδοθέτης είναι μια ξύλινη ή μεταλλική πλάκα που χρησιμεύει για την ανάπτυξη των σελίδων. Η στοιχειοθεσία ολοκληρώνεται με την τοποθέτηση τυχόν κλισέ. Τα κλισέ είναι ανάγλυφες μεταλλικές πλάκες με προεξέχουσες παραστάσεις σχεδίων, εικόνων κ.λ.π. που προορίζονται για τυπογραφική εκτύπωση. 

Μεταλλικό τυπογραφικό κλισέ

Τα στοιχεία του σελιδοθέτη δένονται σφιχτά με σπάγκο και η τυπογραφική φόρμα μεταφέρεται στο πιεστήριο δοκιμών. Εκεί τυπώνεται ένα αντίτυπο, το δοκίμιο, πάνω στο οποίο ο διορθωτής, με ειδικά σύμβολα, σημειώνει τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν στο κείμενο. 

Διόρθωση τυπογραφικών λαθών
Ο στοιχειοθέτης χαλαρώνει λίγο τους σπάγκους και με την τσιμπίδα αφαιρεί ή και προσθέτει στοιχεία για να διορθωθεί το κείμενο. Η διαδικασία των δοκιμίων επαναλαμβάνεται έως ότου η φόρμα απαλλαγεί από τυπογραφικά λάθη. 

Δοκίμιο για τον έλεγχο λαθών
Η φόρμα, στη συνέχεια, δένεται με ειδικά μέταλλα και σφιγκτήρες στο σιδερένιο τελάρο του πιεστηρίου και μεταφέρεται σε όρθιο ή επίπεδο τυπογραφικό πιεστήριο για εκτύπωση. Μετά την εκτύπωση, ο στοιχειοθέτης επανατοποθετεί τα στοιχεία στις κατάλληλες θέσεις της κάσας.


Σχετικά άρθρα

Πηγές
  • Εταιρεία Ελληνικών Τυπογραφικών Στοιχείων
  • Η τυπογραφία, Μπιτζένης Δημήτριος
  • Στοιχεία της τυπογραφικής τέχνης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
  • Ανθολόγιο Ελληνικής Τυπογραφίας, Γιώργος Δ. Ματθιόπουλος, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
  • Σύγχρονη Λιθογραφία Ι, Εκδόσεις ΙΩΝ, Επιμέλεια Τ. Πολίτης
  • Τεχνικός Οδηγός Οφσετ, Κ. Τσολάκου
  • Τυπογραφίας Μνήμης, Α. Παπαντωνόπουλου

Σχόλια