Πως χρησιμοποιούμε τα σημεία στίξης

Τα συχνότερα σημεία της στίξης είναι η τελεία (.), η άνω τελεία (·), το κόμμα (,), το ερωτηματικό (;) και το θαυμαστικό (!). Λιγότερο συχνά μεταχειριζόμαστε τη διπλή τελεία (:), την παρένθεση ( ), τα αποσιωπητικά (...), την παύλα ( — ), τη διπλή παύλα ( — —), τα εισαγωγικά («»).

1. Τελεία (.) 
Τελεία σημειώνουμε στο τέλος μιας φράσης που έχει ακέραιο νόημα. Με την τελεία δείχνουμε ότι πρέπει να σταματήσει λίγο η φωνή.  Ύστερα από τελεία αρχίζουμε με κεφαλαίο. 
Π.χ.

Ο ήλιος βασίλεψε.
Την Κυριακή θα πάμε εκδρομή στη θάλασσα.

2. Άνω τελεία (·)

Άνω τελεία σημειώνουμε, όταν θέλουμε να δείξουμε μικρότερο σταμάτημα παρά με την τελεία και μεγαλύτερο παρά με το κόμμα:
Π.χ.

Αυτός δεν ήταν άνθρωπος" ήταν θεριό, δράκος, τον βουνού στοιχειό.

3. Κόμμα (,)

Είναι το πιο συχνό σημείο της στίξης. Το σημειώνουμε για να δείξουμε πολύ μικρό σταμάτημα της φωνής.
Με το κόμμα χωρίζουμε. 

α) λέξεις ασύνδετες, που ανήκουν στο ίδιο μέρος του λόγου.
Π.χ.
Αίας πρόσφερε ψωμί, σύκα, πορτοκάλια, κρασί.
Χτες, προχτές, αντιπροχτές έβρεχε ακατάπαυτα. 

β) την κλητική.
Π.χ. 

Άνοιξε, μάνα μου γλυκιά, την άφθαρτη αγκαλιά σου. 

γ) προτάσεις όμοιες ασύνδετες.
Π.χ. 

Βγήκαμε από το σχολείο, πήραμε το δρόμο και σε λίγο φτάσαμε στην πλατεία. 

δ) δευτερεύουσες προτάσεις από τις κύριες.
Π.χ.  
Δεν πρέπει να ξεκινήσουμε, γιατί ο καιρός άρχισε να χαλά. Αν θέλεις, έλα.
Όταν χάθηκε ο πατέρας, φρόντισε για όλα ο θείος μας.
Σαν τον φοβάσαι τον γκρεμό, έλ' απ' το μονοπάτι.

Δε χωρίζεται με κόμμα η ειδική, η πλάγια ερωτηματική και η διστακτική πρόταση.

Π.χ. 

Έγραψε πως θα έρθει. Δε μου είπες αν γύρισε ο πατέρας. Φοβούμαι μήπως βραχείς.

4. Ερωτηματικό (;) 

Το ερωτηματικό το σημειώνουμε στο τέλος μιας ερωτηματικής φράσης.
Π.χ.  
Τι γίνεσαι; Πού πήγες; Γιατί δε με περίμενες;

5. Θαυμαστικό (!)

Σημειώνεται ύστερα από τα επιφωνήματα και ύστερα από κάθε φράση που εκφράζει θαυμασμό, χαρά, ελπίδα, πόνο, φόβο, προσταγή κτλ.
Π.χ. 
Τι λαμπρός άνθρωπος! 

Ζήτω! Μακάρι!
Αχ! Οχ! Όχι!
Ντροπή! Αλτ! Στάσου!

Ύστερα οπτό ερωτηματικό ή θαυμαστικό αρχίζουμε με κεφαλαίο.Π.χ.  

Που πήγες; Τι είδες ατά ταξίδια σου;
Τι όμορφη ιστορία! Με πόση ευχαρίστηση την ακούει κανείς!

Συνεχίζουμε με μικρό γράμμα, όταν η φράση συνεχίζεται:Π.χ. 

«Πού είσαι;» ρώτησε άξαφνα.
Ζήτω! φώναξαν όλα τα παιδιά.

6. Διπλή τελεία (:) 

Τη σημειώνουμε:
α) εμπρός από τα λόγια που αναφέρονται κατά λέξη

Π.χ. 

Ο Χριστός είπε: «Αγαπάτε αλλήλους».

β) όταν κάνουμε απαρίθμηση ή δίνουμε μια εξήγηση ή το αποτέλεσμα

Π.χ.  
Τα μεγαλύτερα ελληνικά νησιά είναι: η Κύπρος, η Κρήτη, η Εύβοια. Κάθισε στο τραπέζι όλη η οικογένεια: ο παππούς, ο πατέρας, η μητέρα, τ' αδέρφια μον.
Δεν εδούλεψε ποτέ του. Και το αποτέλεσμα: δεν έκαμε καμιά προκοπή.

7. Παρένθεση (())

Μέσα στην παρένθεση κλείνουμε μια λέξη ή μια φράση που εξηγεί ή συμπληρώνει τα λεγόμενα.
Π.χ.  

Η βάρκα (ακόμα τρέμω που το θυμούμαι) χτύπησε ξαφνικά στην ξέρα.
Στονς βαλκανικούς πολέμους (1912 - 13) λευτερώθηκαν η Μακεδονία, η Ήπειρος και πολλά νησιά.

8. Αποσιωπητικά (...)

Με τα αποσιωπητικά δείχνουμε πως η φράση έμεινε ατελείωτη, γιατί δε θέλουμε να την αποτελειώσουμε ή γιατί είμαστε συγκινημένοι.

Π.χ.  
Θέλω να σου ζητήσω να. . . μα καλύτερα άλλη φορά, όταν ξανασυναντηθούμε.
Πρόσεξε, μην το ξανακάμεις αυτό, γιατί. . . 

Τι θαυμάσιες μέρες! . . .

9. Παύλα (—) 

Σημειώνουμε την παύλα στο διάλογο για να δείξουμε ότι αλλάζει το πρόσωπο που μιλάει.
Π.χ. 

— Πότε θα 'ρθεις;
— Αύριο.
— Θα σε περιμένω.

10. Διπλή παύλα ( —  —)

Κάποτε μεταχειριζόμαστε δύο παύλες για να κλείσουμε μέσα τους μια φράση ή μέρος της, όπως γίνεται και με την παρένθεση.

Π.χ.  
Ο πατέρας μον —μύρο το κύμα που τον ετύλιξε— δεν είχε σκοπό να με κάνει ναυτικό.

11. Εισαγωγικά («»)

Μέσα σε εισαγωγικά κλείνουμε τα λόγια ενός άλλου ή μια λέξη του, όταν τα αναφέρουμε όπως ακριβώς τα είπε. Πριν από τα εισαγωγικά σημειώνουμε τότε διπλή τελεία.
Π.χ.  

Τα εγγόνια έλεγαν στον παππού: «Πες μας, παππού, πάλι το παραμύθι της Γοργόνας». Όποιος άκουε τ' όνομα του φώναζε: «παρών».

Πηγή

Νεοελληνική Γραμματική, Μ. Τριανταφυλλίδη